Spływ kajakiem po dolinie motylów
Spływając kajakiem po Sanie spotkasz wiele pięknych motyli.Czy wiedziałeś jednak, że te urocze owady znane są również pod nazwą łuskoskrzydłych?Nazywają się tak, ponieważ kolorowe skrzydła wszystkich motyli pokrywają miniaturowe łuski–łatwo się ścierają i czasem zostają na rękach, gdy niechcący złapiesz motyla w rękę, czego oczywiście nigdy nie wolno robić. Słonne to nie jedyne miejsce ich występowania. Bywają też na wielu dzikich przybrzeżnych łąkach, gdzie najłatwiej je znaleźć.
Wśród bogatej fauny i flory doliny Sanu żyją również motyle z rodzinymodraszkowatych (łac. Lycaenidae). Rodzina składa się z wielu gatunków, ale niestety ostatnio widzimy je coraz rzadziej. Modraszki do życia potrzebują określonych roślin żywicielskich, do których należą m.in.: macierzanka (Thymus), goryczka krzyżowa i drobnolistna (Gentianacruciata i G. pneumonanthe), krwiściąg lekarski (Sanguisorbaofficinalis) oraz lebiodka (Origanumvulgare). Ponadto te małe motyle, żeby przetrwać, potrzebują do pomocy mrówek, z którymi wchodzą w specyficzne relacje.
Sprytne modraszki
Jak zatem modraszki (gatunki telejus czy nausitous) wykorzystują mrówki? Po złożeniu przez samice jaj na roślinach rozwijają się larwy motyli. Larwy, czyli gąsienice, gdy już się najedzą, schodzą (albo spadają) na powierzchnię gleby. Ten moment jest krytyczny, bo jeśli larwy nie trafią do właściwego środowiska w ciągu 24 godzin, ich szanse na przeżycie spadają do zera. Dodatkowo w tym czasie są narażone na zjedzenie przez drapieżniki np. inne owady.Jak się chronią przed tymi zagrożeniami? Te niezwykle przebiegłe gąsienicezaczynają naśladować zapachem larwy mrówek, a niektóre nawet wydają specyficzne piski mrówczej królowej, jak np. larwa modraszka Rebela.
Dzięki tej genialnej sztuczce mrówki robotnice transportują larwy w bezpieczne miejsca do mrowiska, lokując je w specjalnej komorze „mrówczego żłobka”. Pod troskliwą opieką innych mrówek robotnic, w cieple i ciemności, larwa modraszka może rozwijać się pilnowana, pielęgnowana i dobrze karmiona – częstoobficiej niż prawdziwe larwy mrówek. Na dodatek larwy modraszek są drapieżne, bez skrupułów żywią się jajami mrówek i mrówczymi larwami składanymi w żłobku obok nich. W mrowisku jest tak dobrze, że larwy motyli osiągają aż 99% swojej końcowej masy ciała, dla porównania na roślinach żywicielskich zyskują tylko 1% swojej masy!
W ten sposób dożywają bezpiecznie do kluczowego momentu rozwoju – transformacji w pięknego motyla. W maju poczwarka przeobraża się w dorosłą formę niebieskoskrzydłego motyla. Musi jakoś wyjść z gniazda pełnego drapieżnych mrówek. W tym czasie w niczym już nie przypomina mrówki, ale nadal wydziela zapach doskonale podszywający się pod królową mrowiska. To gwarantuje bezpieczeństwo, dzięki czemu niebieski motylek może opuścić gościnne mrowisko. Robi tojednak na wszelki wypadek wczesnym rankiem, gdy jest mniej narażony na atak ze strony ospałych z porannego zimna mrówek.
Chroniony cykl przyrody
Modraszki na terenie Polski objęte są prawną ochroną gatunkową. Skomplikowany cykl rozwoju tych motyli łatwo jest zakłócić np. gdy łąki zostaną osuszone i zniszczone lub gdy z jakiś innych powodów zanikną kolonie symbiotycznych mrówek. Jeśli zacznie brakować roślin pokarmowych albo mrówek, zacznie także brakować niebieskich motylków. Niestety modraszków łączących cechy kukułczego oszusta i drapieżcy bardziej przebiegłego od lisa jest coraz mniej, dlatego dobrze zobaczyć je w czasie spływu kajakiem. Nie brakuje ich na łąkach nad Sanem
fot. Damian Nowak
